​Á breddanum

Kom og royn tína vitan um móðurmálið! Fríggjadagin klokkan 12 fara vit at spæla Kahoot um, hvør veit mest um móðurmálið.

Móðurmálsdagurin: Leygardagin 25. mars er Móðurmálsdagur. Í tí sambandi eru vit farin í samstarv við bókasøvn kring landið. Øll, sum lána bøkur hesa vikuna, fáa eina av okkara nýggju taskum við.

Tað er ein serlig løta at vitja pensjonistaskeiðið á Føroya fólkaháskúla og fáa vitandi fólk í tal. Hesaferð gjørdu vit eitt prát við týðaran, Marnu Jacobsen, um týdningin av at lesa og at hava atgongd til skaldskap á móðurmálinum. 

- Vit mugu siga, at hetta hevur sett gongd á. Vit hava afturvendandi lesitiltøk, men vit hava ongantíð upplivað ein áhuga sum hesaferð. Næmingarnir eru sera ágrýtnir og stilla seg út í kavan í fríkorterinum at lesa.

Eg haldi tað vera umráðandi at pápar lesa við børnunum heima. Tað eru nógvir dreingir, ið síggja upp til pápa sín, og tey flestu børnini elska søgur. Tí haldi eg, at tað hevði verið gott hjá pápum at lisið fyri børnunum.

Myndir og orð í samspæli er gott grundarlag fyri øðrvísi floksprátum, kreativum bólkauppgávum ella til øðrvísi vinklar til ymsu lærugreinarnar í skúlanum. Eisini fyri tey minstu eru myndabøkurnar góðar at hava við hondina.

Fyrst og fremst er tað hetta við at lata ein heim upp fyri barninum. Ein ævintýrheim. Tey fáa nakrar upplivingar, sum eru teirra egnu og sum vit samstundis hava saman, tey læra empati og at seta seg inn í støður hjá øðrum, og tað er gott fyri málsligu menningina. Listin við fyrimunum er langur.

2022 var eitt spennandi lesiár, har vit m.a. settu luppin á ungdómsbókmentir, tóku eitt tak fyri at seta ferð á lesingina í fólkaskúlanum og gjørdust partur av spennandi samstarvi um myndabøkur. Vit hava hugt aftur á eitt hendingaríkt lesiár.

Fá tær til vana at lesa onkra løtu á degnum, sum passar tær væl. Nógvum dámar at lesa áðrenn songartíð, men tað kann eisini vera ein fyrimunur at byrja dagin við at lesa. At lesa 10 minuttir saman við dagsins fyrsta kaffimunni kann vera júst tann andaktin, sum tær tørvar fyri at fáa eina góða byrjan uppá dagin.

Tað kennist næstan, sum er tað ikki eitt hugskot, sum er komið nakrastaðni frá, tí tey hava altíð verið har – huldufólkini. Tey manglaðu bara onkran, sum kundi siga teirra søgu, og tað bleiv so eg, sum slapp at siga frá júst hesum partinum, tí søgan er jú nógv eldri og fevnir um nógv meira enn júst søguna um Tóru og hini ungu fólkini í skúlanum.

Í døgunum 21.-22. november verður ráðstevna um lesing og málmenning hjá børnum. Í tí sambandi verður áhugaverdir fyrilestrar við granskarum innan máltøku hjá børnum at hoyra í Kongshøll og á Bókasavninum við Løkin.

- Tað er einsligt at lesa. Ein kann ganga við nógvum tankum, tá ein hevur lisið eina bók. Tá er gott at kunna deila sítt áhugamál við onnur, t.d. í einum lesibólki. Harafturat er tað gott fyri tað sosiala. At fáa nýggjar vinir og ein nýggjan felagsskap.

Eyðkenni fyri alla røðina er, at bøkurnar viðgera sálarheilsu hjá børnum uttan at koma við nøkrum svari. Tær eru stuttar samrøðubøkur, sum kunnu seta hol á evnið uttan at fara ov djúpt niður í evni, og tær enda positivt. Fyri børn er tað lættari at fyrihalda seg til eina søgu enn til okkurt abstrakt, sum t.d. kunningartilfar um demens.

Tað er háárstíð fyri bókaormar, lesihestar, forløg, bókahandlar og øll onnur, sum elska at lesa. Bókadagar eru eisini í nánd, og í tí sambandi spílar Føroyar lesa seg eisini út við tiltøkum fyri børn og ung.

Søgurnar um Kenneth, Katju og hini í Mórugøtu hava tann sjáldsama eginleikan at seta samtíðarrealistiskar støður í spæl á ein humoristiskan hátt. Søgur, sum annars høvdu verið daprar og syrgiligar og neyvan høvdu fingið smílið fram. Ein øðrvísi háttur at seta eym evni í spæl.

Álvur Ákason er fyrst og fremst ein fittur drongur, og søgurnar um hann lýsa eitt vanligt barnalív. Í 50 ár hava børn í ymsum aldri hoyrt søgurnar um Álv og ivaleyst eru vit mong, ið eru vorðin góð við hann.

Tilfarið er ætlað børnum í dagstovnaaldri og upp til á leið 7. flokk. Umframt at vera væl egnað sum arbeiðstilfar í føroyskum, er tilfarið væl egnað í lærugreinum sum myndlist ella øðrum kreativum lærugreinum.

Í sambandi við Altjóða lesidagin í gjár fingu Føroyar lesa eitt breitt úrval av myndum sendandi frá skúlum kring landið, sum vísa børn og ung – sitandi, liggjandi ella standandi – meðan tey njóta eina stilla lesiløtu saman.

Tá ein lesibólkur eydnast væl, er lesibólkurin eitt opið rúm fyri kjak um bókmentir. Kjak og samrøður um bókmentir eru við til at víðka okkara fatan av eini bók ella einum evni, har hvør lesari kemur við sínum íkasti til evnið. 

Vertinnurnar í poddvarpinum ‘Knaldromaner’ hava valt hetta heldur niðrandi heitið til at hyggja nærri at heimsbókmentum, sum viðgera kynslív, girndarhug, erotikk og kærleika.
So kanska tað skuldi verið ein høm-høm skaldsøga?