23. desember

Á jólum eri eg hugtikin av ljósinum. Stytsti dagur er farin afturum, og nú vita vit, at ljósið uttan um okkum aftur er á veg norðureftir. Sum vit siga, so ganga vit móti ljósari tíðum.   

Hóast tað uttan um okkum gerst ljósari, so eru nøkur, sum innií stríðast við myrkrið. Ljósið fær ikki rættiliga trongt seg inn í myrku kenslurnar, og ótti og angist seta dagskránna. Eins og ljósið er hugtakandi, so eru einglarnir eisini hugtakandi. Teir hava ein týðandi leiklut í jólaevangeliinum millum annað við tekstinum hjá Lukasi, sum skrivar: „Nú stóð eingil Harrans fyri teimum, og dýrd Harrans lýsti rundan um teir; tá vórðu teir ógvuliga ræddir. Men eingilin segði við teir: "Óttist ikki!”    

Ljósið og einglarnir og 'óttast ikki'. Tað eru jól, hugsi eg, og kanska eisini íblásturin til søguna "Ljósið skínur í myrkrinum", sum eg skrivaði til Mín Jólabók í fjør. Eg veit, at myrkrið fyri summi bara er myrkt, tó veldst tað fyri nøkur um sjónarhornið og stillu røddina, ið tosar við okkum. Vit vita, at óttin fyri myrkrinum tekur frælsið frá okkum, og besta loysnin at vinna á óttanum er óivað at lýsa myrkrið upp.

Góðan lesihug og gleðilig jól!

---

Ljósið skínur í myrkrinum

Henni dámdi einki myrkrið. Hon var á veg heim, og sum vanligt skuldi hon ganga fram við vatninum, tí hon búði hinumegin. Ofta høvdu tey tosað um at gjørt eina brúgv yvirum, men brúgvin var ongantíð komin. Tað hevði verið so nógv lættari.

Hon skundaði sær. Hon gekk skjótari og skjótari og hugdi enn eina ferð út yvir myrka vatnið.

Í døkka myrkrinum sá vatnið út sum eitt yvirvaksið hol, sum ilsliga gapaði eftir henni, hvørja ferð hon hugdi at tí.

Eina løtu undraðist hon á, hvat hon í veruleikanum óttaðist.

Jú, hon var bangin fyri at detta útí. Tað var myrkt, kalt og óivað eisini djúpt. Hon hevði kanska ongantíð komið upp aftur, um hon datt útí. Vatnið hevði óivað bæði kaldliga og líkasælt gloypt henni, so hon aldrin kom upp aftur.

Men hví skuldi hon detta útí? Hetta hevði hon spurt seg sjálva ferð eftir ferð til gongu yvirum. Hon royndi at tosa við viti og skili, men einki hjálpti.

Nú gekk hon enn einaferð eftir gøtuni. Hon helt seg so langt burtur frá sjóvarmálanum sum gjørligt.

Gøtan var eitt vet ljósari enn vatnið. Smáu lyktapelarnir lýstu henni vegin. Seinastu dagarnar høvdu eisini ljósketur hingið millum lytkapelarnar. Smá ljós, sum tó gjørdu stóran mun í myrkrinum. Hon royndi at hugsa um okkurt annað og hugdi upp í høgu trøini, sum stóðu fram við gøtuni øðrumegin.

Ljósið sissaði óttan.

Um summarið var tað lættari at ganga yvirum. Tá var tað ikki so myrkt sum í kvøld. Tá vóru bløð á trøunum og blómur fram við gøtuni. Ofta vóru eisini fleiri smábátar á vatninum, og tá hoyrdi hon, at fólk hugnaðu sær í lýggja veðrinum. Fólk sótu fram við sjóvarmálanum, onkur fekk sær eta, og onnur bara hugnaðu sær.

Men í kvøld var alt kvirt, kalt, myrkt og óunniligt. Hon skundaði sær, smárann.

Knappliga hoyrdi hon okkurt. Hon hvakk eitt sindur við og steðgaði. Var onkur har? Hon sá ongan. Hon hugdi út í myrkrið.

- Óttast tú myrkrið?

Hon byrjaði at ganga víðari, men aftur hoyrdi hon røddina.

- Hví skundar tú tær so? Óttast tú myrkrið?

Hjarta hennara fór at banka títtari, og hon steðgaði aftur. Hvør mundi tosa við hana? Hvør mundi eiga vinaligu røddina í myrkrinum, sum spurdi, um hon óttaðist. Tað var júst soleiðis hon kendi tað. Hon óttaðist myrkrið og royndi tí altíð at skunda sær. Hon mátti bara skunda sær eftir gøtuni, so myrkrið ella vatnið ikki tók hana.

Hon hugdi upp, har hon helt seg hoyra røddina. Hon føldi, at lógvarnir gjørdust vátir.

- Eg eri her. Sært tú meg ikki?

Jú. Nú sá hon okkurt uppi í einum av stóru trøunum. Tað var okkurt skínandi. Hon blunkaði tvær ferðir ivandi og sá ein drong sita á eini grein. Hann sveiggjaði við beinunum, meðan hann bíðaði eftir svari og segði:

- Eg eri her uppi. Sært tú meg?

- Jú, eg síggi teg. Eg haldi ikki, at eg kenni teg, og tú sært eitt sindur øðrvísi út.

Smáflennandi hugdi hann niður, og eyguni vóru vinarlig.

- Veitst tú, vinur mín, eg eri ein eingil, og eg dugi fleiri mál. Tá ið eg onkuntíð havi hug til, at tit menniskju skulu skilja meg, so tosi eg tykkara mál. Tit eru løtt at lumpa. Halda tykkum vita so væl, og halda tykkum vera klókari enn vit. Men soleiðis er ikki altíð. Úr erva, her eg siti, síggi eg alt øðrvísi, enn tit. Eg siti her og eygleiði tykkum og havi fleiri ferðir sæð teg skunda tær øgiligt eftir gøtuni. Tí bleiv eg eisini forvitin eftir at vita, hvat fær teg at skunda tær so. Endiliga í kvøld fekk eg dirvi at spyrja teg. Nú havi eg hug at spyrja aftur, tí eg fekk einki svar í áðni. Ræðist tú myrkrið?

Sum í ørviti gníggjaði hon eyguni. Kundi tað veruliga vera satt, at hon stóð í myrkrinum og tosaði við ein eingil? Hvussu løgið var tað ikki? Ella var hon bara blivin so óttafull, at hon nú var farin at síggja yvir seg?

Áðrenn hon fekk tíð at spyrja seg sjálva fleiri spurningar, svaraði hon stutt og skjótt.

- Ja, eg ræðist myrkrið. Eg skundi mær undan myrkrinum. Tað er sum um, at myrkrið hevur hug at leggja seg út yvir meg og taka meg. Eg missi luftina, og hjartað fer at banka so títt, at eg fari at sveitta í lógvunum.

- Góða tú, og hoyr meg nú eina løtu. Tú dugir væl at siga frá tí, tú óttast. Tað er gott, men hvussu ætlar tú tær at sleppa óttanum?

Hon segði einki, og hann helt fram.

- Veitst tú, óttin fyri myrkrinum tekur frælsi frá tær. Tú skundar tær eftir gøtuni og alt, sum tú annars kundi lagt til merkis, fer framvið, uttan at tú gevur nøkrum av tí gætur. Tú leggur bara merki til ótta, myrkur og kulda. Eg havi sitið og eygleitt teg. Heldur ikki meg hevur tú givið tær far um. Hvussu ætlar tú at fáa skil á óttanum? Óttin tekur frælsi frá tær, og tú fært ikki notið løtuna. Tú rennur undan.

Nú byrjaði hann at tosa hart og veipa við ørmunum, sum um hann stóð framman fyri eini stórari mannfjøld og tosaði.

Hon tók dik á seg.

- Eg eri bara bangin. Eg veit ikki, hvat eg skal gera. Havi roynt at hugsa um okkurt annað, ímeðan eg gangi, men myrkrið treingir seg inn í hugan so skjótt, sum eg byrji at hugsa um okkurt annað. Eg veit ikki. Eg havi roynt alt, men eg fái ikki rist óttan av mær.

Eina løtu var tøgn. Eingin segði nakað. Hon byrjaði aftur at hugsa um myrkrið og ætlaði sær av fara.

- Veitst tú av, at tú kanst læra teg at síggja løtuna úr einum øðrum sjónarhorni?

- Hvat meinar tú við? Úr einum øðrum sjónarhorni?

Hann suffaði. Ja, soleiðis kenni eg menniskjuni best, hugsaði hann. Tey kenna ikki orðini og duga tí heldur ikki at liva eftir teimum.

- Kom upp og set teg hjá mær!

Eina løtu ivaðist hon, um hetta veruliga var veruleiki. Ella var hon bara vorðin ør av ótta. Ein eingil - og nú var hon á veg upp í eitt træ. Hon byrjaði at klúgva upp í træið. Fyrst eina grein, so ta næstu, og soleiðis kom hon heilt upp, har eingilin sat. Nú fór hon at óttast hæddina.

Hann vísti henni á sessin.

- Ver bara rólig og hugsa um okkurt annað enn myrkur og hæddir. Kom og set teg nærri. Her situr tú væl, og her fært tú hugt út yvir vatnið.

Tá ið hon hevði sett seg tætt inn at eingilinum langt uppi í trænum, spurdi hon:

- Og hvat nú, hvat meinar tú við, at eg skal síggja løtuna úr einum øðrum sjónarhorni? Eg veit ikki so frægt, hvat sjónarhorn er fyri nakað.

Hann fór at smáflenna og rullaði við eygunum. Menniskju eru ofta so vanabundin, at ilt er hjá teimum at geva sær far um støðuna.

- Jú, skal eg siga tær, vinur mín, sjónarhorn...

Hann ivaðist eina stutta løtu í, hvussu hann skuldi siga henni loyndarmálið. Loyndarmálið um, hvussu hon kundi velja at síggja støðuna, hon var í. Hevði eg bara kunnað hjálpt henni við óttanum, so hon fekk aftur frælsið at liva og at tora betur, hugsaði hann.

- Ja, sjónarhorn... Sært tú! Um vit altíð standa í sama stað, síggja vit altíð tað sama. Flyta vit okkum, so síggja vit okkurt nýtt og okkurt øðrvísi. Um vit leggja okkum niður og hyggja upp í himmalin, so er hann fullur av stjørnum. Um vit húka, so síggja vit betur grasið og grúsið. Vit síggja eisini lívið, sum er niðri í jørðini. Soleiðis er tað so ofta. Tað vit leita eftir, síggja vit. Um tú væntar, at myrkrið leggur seg yvir teg, so sært og ræðist tú bara myrkrið. Um tú ert bangin fyri at detta útí, so er tað tað, sum fyllir hugan. Vita nú, hygg út yvir vatnið. Tú situr trygt saman við mær her uppi í trænum. Lat myrkrið vera myrkur og vita, um tú sært okkurt øðrvísi.

Eingilin hevði so nógv upp á hjartað og tosaði og tosaði. Knappliga hoyrdi hon rødd hansara fjara burtur í huganum, tí nú hugdi hon út yvir vatnið. Sum tað var løgið. Tað, sum hon í so langa tíð hevði hildið vera eitt stórt óunniligt, myrkt hol, sum fór at svølgja hana, um hon kom ov nær, var nú ein stórur, vakur spegil.

- Hatta er undarligt. Soleiðis havi eg ongantíð sæð vatnið fyrr.

Hon hugdi uppá hann, og í eygunum á eingilinum speglaðust ljósini. Nú tyktist tað øðrvísi. Við hesum útsýninum var myrkrið minni ræðandi. Myrka holið var nú ein stórur spegil fullur av ljósspæli. Hon sá jólaprýdda býin, smáu ljósketurnar, stjørnurnar í vindeygunum, kirkjuna og sjálvan mánan, sum lýsti vatnið upp. Í hesum ljósinum gjørdist myrkrið øðrvísi.

- Fyri løtu síðani vart tú óttafull, gekk skjótt og hugdi bara niður á gøtuna. Nú tú situr her, sært tú myrkrið øðrvísi – ikki so? Ljósið líkasum køvir myrkrið, ha?

Hon mátti geva honum rætt. Hetta var eitt nýtt sjónarhorn, sum gav henni nýggja sjón. Hon var í sama stað, men tó. Úr erva fekk hon eitt nýtt sjónarhorn.

Tey sótu og nutu løtuna og tosaðu um, hvat tey sóu.

- Hygg har, eg síggi pápa tín í vindeyganum hjá tykkum.

Hann var spentur og peikaði beint í stovuvineygað heima hjá teimum.

- Ja, eg síggi pápa... altso, tú kennir okkum øll?

- Ja, eg eri ein boðberi, og eg havi fingið boð um at varðveita teg á øllum leiðum tínum, so tú ongum steini skalt sláa fótin ímóti. Ja, hetta er eitt sindur hábærsligt, og eg skal siga tær, at á leyvu og høggorm skalt tú traðka, trampa niður ungleyvur og drekar. Soleiðis skalt tú varðveitast.

Løgið, hugsaði hon, men fór at flenna. Løgin orð, og hann tosaði øðrvísi enn tey, hon kendi. So byrjaði hann aftur:

- Vinur mín! Lívið er ikki altíð, sum tú heldur tað vera. Nógv veldst um, hvussu tú velur at síggja tað. Tað er ofta tey smáu tingini. Hygg her. Her hevur tú eina lummalykt. Brúka hana, tá ið tú gongur í myrkri. Lummalyktin kann vera fóti tínum lykt og ljós á leið tíni. Men tú mást minnast til at brúka hana. Eg veit ikki, um vit møtast aftur, men minst til eitt. Óttin fyri myrkrinum tekur frælsið frá tær, og besta loysn á óttanum er at lýsa myrkrið upp. Tá flýggjar myrkrið. Og um tú onkuntíð aftur gerst bangin fyri myrkrinum og hevur gloymt lummalyktina eftir, set teg so upp í eitt træ. Her sært tú løtuna úr einum øðrum sjónarhorni. Ofta skal ikki meira til.

Hon hugdi at klokkuni. Píka, nú var tíð at fara. Hon fór varisliga niður úr trænum og komin niður, hugdi hon upp aftur.

- Takk fyri løtuna! Hvussu eitur tú?

- Eg eiti Boðberi.

Hon veittraði honum farvæl og fór til gongu.

Hetta var eitt løgið kvøld, hugsaði hon við sær sjálvari. Men nakað var um tað. Ljósið kann køva myrkrið.

Hetta tók hon við sær eftir gøtuni og tendraði lummalyktina.

Tóra við Keldu er lærari og starvast á Skúlatrøð í Klaksvík. Hon er eisini forkvinna í felagnum MEGD, sum arbeiðir fyri at betra um viðurskifti hjá fólki, ið bera brek. Søgan um Ljósið, sum skínur í myrkrinum stóð at lesa í Míni Jólabók í 2020. Lisa Allard hevur teknað.